Dijital dünyanın görünmeyen tehdidi: Psikolojik ve sosyal yapıları etkiliyor

Öğr. Üyesi Bülent Tansel, dijitalleşmenin gençlerin psikolojik gelişimi üzerindeki derin ve uzun vadeli etkilerini anlattı.

İstanbul Gelişim Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi (BAPSIS) kapsamında, Milli Eğitim Bakanlığı iş birliğiyle İstanbul Avcılar ilçesindeki devlet liselerinde yürütülen kapsamlı bir çalışma sonucu kaleme alınan çalışma, dijital dünyada gençlerin karşı karşıya kaldığı tehditleri bilimsel bir perspektifle incelerken, aileler, öğretmenler ve toplumsal liderlere bu tehditlerle nasıl başa çıkılacağına dair kapsamlı çözüm önerileri sundu.

Dijital dünyanın psikolojik bedeli: Görünmeyen tehdit

İstanbul Gelişim Üniversitesi İktisadi İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Psikoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Bülent Tansel’in, "Dijital Dünyanın Görünmeyen Tehdidi" adlı çalışması, dijital dünyada gençlerin kendilik algısını, sosyal karşılaştırma eğilimlerini ve kimlik gelişimini nasıl etkilediğini ele aldı.

Lise öğrencilerinin sosyal medya kullanımına yönelik tutumları, kişilik özellikleri, benlik algıları ile siber mağdur/siber zorba olma durumlarını çeşitli değişkenler açısından gözler önüne seren bu araştırma, 18 devlet lisesinde öğrenim gören 17 bin 120 öğrencinin oluşturduğu evrenden tesadüfi tabakalandırma yöntemiyle seçilen 1696 öğrenci ile gerçekleştirildi.

Araştırma sonucunda elde edilen veriler ve sahadaki gözlemler ışığında kaleme alınan "Dijital Dünyanın Görünmez Tehdidi" adlı bu kitap, günümüz gençlerinin dijital yaşam pratiklerini, kimlik gelişimlerini ve sosyal medya ekosisteminin psikolojik etkilerini güncel ve bilimsel bir çerçevede ele aldı.

"Sosyal medya gençlerin ideal benlikleriyle gerçek benlikleri arasındaki farkı derinleştiriyor"

Dr. Öğr. Üyesi Tansel, "Gençler artık sadece dijital içerik tüketmiyorlar; kendilerini tüketiyorlar, dijital dünyada kimliklerini kurmaya çalışıyorlar ve bu süreç çoğu zaman onları içsel olarak ezip tüketiyor" ifadeleriyle sosyal medyanın gençlerin ideal benlikleriyle gerçek benlikleri arasındaki farkı derinleştirdiğini vurguladı.

Dr. Öğr. Üyesi Tansel’e göre çoğu genç, kendini sosyal medyadaki yansımasının bir sonucu olarak değerlendiriyor ve beğeni sayıları, takipçi sayıları gibi dijital etkileşimler, kimliklerinin merkezini oluşturuyor. Bu durum, bireylerin benlik bütünlüğünü zayıflatırken, kronikleşen bir memnuniyetsizlik döngüsüne yol açabiliyor.

Dr. Öğr. Üyesi Tansel, bu durumu "dijital karşılaştırma tuzağı" olarak tanımlayarak bu tuzağın, gençlerde beden algısı bozuklukları, sosyal kaygı, depresif belirtiler ve kimlik karmaşasına neden olabileceğini vurguladı. Tansel, dijital dünyada var olma çabasının gençlerin psikolojik olarak aşındırılmasına neden olduğunu, bu durumun, zamanla özgüven kaybı, ilişkilerdeki kırılganlık ve sağlıklı bir kimlik gelişiminin engellenmesiyle sonuçlanabileceğini belirtti.

Ailelere uyarı: Yalnızca zararlı içeriklerle sınırlı değil

Dr. Öğr. Üyesi Tansel, kitabında ebeveynlerin ve eğitimcilerin dijital dünyadaki riskler konusunda yanlış bir algıya sahip olduklarını belirtti. "Birçok aile, gençlerin dijital dünyayla kurduğu ilişkinin tehlikesinin yalnızca zararlı içerikler ile sınırlı olduğunu düşünüyor" diyen Tansel, "Oysa, asıl risk, görünürde zararsız görünen ancak gençlerin psikolojik ve sosyal yapısını derinden etkileyen dijital etkileşimler olarak karşımıza çıkıyor" ifadelerini kullandı.

Dr. Öğr. Üyesi Tansel, bu tehditlerin genellikle fark edilmeden ve zamanla birikerek birey üzerinde kalıcı etkiler bırakabileceğine şöyle dikkat çekti: "Gençler dijital mecralarda sadece içerik paylaşmıyorlar; aynı zamanda kendilerini parçalayarak görünür kılmaya çalışıyorlar ve çoğu zaman bu görünürlük çabası altında eziliyorlar."

Dr. Öğr. Üyesi Tansel’e göre dijital platformlar, gençlerin sadece içerik tüketmelerine değil, aynı zamanda kendilerini dijital mecralarda sürekli olarak yeniden inşa etmelerine neden oluyor.

İstanbul Gelişim Üniversitesi’nden bilimsel bir yol haritası

İstanbul Gelişim Üniversitesi İktisadi İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Psikoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Bülent Tansel, kitabında dijital dünyanın görünmeyen tehlikeleriyle mücadele etmek için ailelere, öğretmenlere ve toplumsal liderlere somut çözüm önerileri sunduğunu belirtti.

Dr. Öğr. Üyesi Tansel, gençlerin sağlıklı bir dijital kimlik geliştirebilmeleri için toplumun çeşitli katmanlarında güçlü bir bilinç oluşturulması gerektiğini belirterek, "Gençlerin dijital kimliklerini sağlıklı bir şekilde inşa edebilmeleri için ailelere, eğitimcilere ve karar vericilere bilimsel bir yol haritası sunmayı amaçlıyoruz. İstanbul Gelişim Üniversitesi olarak, bu konuda bir farkındalık oluşturmak ve geleceğin sağlıklı bireylerini yetiştirebilmek için önemli bir sorumluluk taşıyoruz" ifadelerini kullandı.

Dr. Öğr. Üyesi Tansel, aynı zamanda ebeveynler ve öğretmenlerin dijital okuryazarlık becerilerini geliştirmeleri gerektiğini ve gençlere dijital dünyanın psikolojik etkilerini doğru bir şekilde aktarabilmek için eğitim süreçlerinin yeniden yapılandırılması gerektiğini de vurguladı.

Doğru adımları atarak dijital dünyayı sağlıklı bir şekilde kullanmak mümkün

Dr. Öğr. Üyesi Bülent Tansel’in, "Dijital Dünyanın Görünmeyen Tehdidi" adlı çalışmasında, dijital dünyada sağlıklı bir kimlik inşa etmek için önerilen yöntemler arasında sosyal medya detoksları, beden algısını güçlendirme çalışmaları, anlam odaklı yaşam becerileri ve siber zorbalıkla mücadele teknikleri bulunuyor. Bu öneriler, yalnızca gençlerin dijital dünyadaki kimliklerini sağlıklı bir şekilde kurmalarına yardımcı olmakla kalmıyor, aynı zamanda toplumsal düzeyde dijital dünyaya olan ilişkinin daha dengeli ve bilinçli bir şekilde şekillendirilmesini amaçlıyor.

Dr. Öğr. Üyesi Tansel, kitabında şu önemli noktayı vurguluyor: "Dijital dünyanın tehlikesi, görünür bir tehdit oluşturmaması. Tehdit, yavaş yavaş ve fark edilmeden gelir. Bu nedenle, gençlerin dijital dünyada karşılaştığı riskleri doğru anlamalı ve bu risklerle nasıl başa çıkılacağı konusunda onları bilinçlendirmeliyiz."

Dr. Öğr. Üyesi Bülent Tansel, kitabında, dijital dünyadaki her davranışın gelecekteki toplumsal yapıyı şekillendirdiğini belirterek, "Bugünün gençleri, yarının yetişkinleri olarak hepimizi etkileyecek" ifadelerini kullandı.