Çocuklarda hipertansiyon arttı

Yetişkinlerde sık rastlanan hipertansiyon, ihmal edildiği takdirde ciddi sonuçlara yol açan önemli bir sağlık sorunu… Ancak çoğu zaman “yetişkin hastalığı” zannedilen bu durum artık çocuklarda da sıklıkla görülüyor. Üstelik araştırmalar son 20 yılda çocukluk çağı hipertansiyonun iki kat arttığını ortaya koyuyor.

Peki, çocuklarda hipertansiyon neden yükselişte? Hangi yaş grubunda daha sık gözleniyor? Ailelerin bu konuda nasıl bir yol izlemesi gerekiyor? Merak edilen sorulara Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Nefrolojisi Kliniği’nden Uzm. Dr. Özde Nisa Türkkan’la yanıt aradık.

Ergenlik döneminde “hipertansiyon” riski

Çocuklarda hipertansiyon vakalarının son yıllarda belirgin biçimde arttığını vurgulayan Uzm. Dr. Türkkan, “Özellikle günlük polikliniğimizde daha fazla hipertansiyon hastasına rastlıyoruz” diyor. Uzm. Dr. Türkkan yaş gruplarına göre yaptıkları gözlem konusunda ise şunları anlatıyor:

“12 yaşından büyük çocuklarda daha fazla tansiyon yüksekliği görüyoruz. Normalde çocuklarda tansiyonun asıl sebebi böbrek hastalıklarıdır. 12 yaşın altındaki çocuklarda tek böbrek olması ya da böbrek damarlarında herhangi bir problem olması, bazı nadir kanserler hipertansiyona sebep olabilir. Bunları daha küçük yaşlarda da görebiliyoruz. Hatta yenidoğan döneminde bile rastlanıyor. Fakat genel anlamda özellikle artışı 12 yaşın üstündeki ergenlik çağındaki çocuklarımızda görüyoruz.”

Yaşam alışkanlıkları en büyük neden

Ergenlik döneminde yaşanan bu artışın temel nedeninin günlük yaşam alışkanlıkları olduğuna dikkat çekiyor Uzm. Dr. Türkkan… Bu noktada özellikle beslenme ve hareketsiz yaşam alışkanlıklarına değiniyor:

“Bunun en büyük sebebi çocuklarımızın düzensiz beslenmeleri, paketli gıda ve abur cubur tüketimlerinin artmış olması. Aynı zamanda çocuklarımızın daha fazla sedanter hayata geçiş yapmaları, telefon, tablet ve bilgisayar bağımlılığı sebebiyle hareketsiz kalmalarından kaynaklı da oluyor. Beslenmenin düzgün olmaması, beraberinde hareketsizliğin artması, çocukların daha az spor yapması sebebiyle bu hastalarımızda kilo artışı da görüyoruz. Modern yaşamın maalesef ki yeni hastalığı obeziteyle beraber bu hastalarımızda tansiyon yüksekliğini daha fazla saptıyoruz.”

Çocuklarda tansiyon değerleri ne olmalı?

Akla gelen bir diğer soru ise çocuklarda normal tansiyon değerlerinin ne olduğu... Uzm. Dr. Türkkan bu önemli soruya şu yanıtı veriyor:

“Ben hastalarıma anlatırken her zaman diyorum ki, ‘Benim boyutumdaki biriyle küçücük bir çocuğunki aynı olamaz.’ Özellikle 12 yaşın altındaki çocuklarda belli tansiyon çizelgelerimiz var. Bu tansiyon çizelgelerinde çocuğun boyunu, cinsiyetini ve yaşını baz alıyoruz. Mesela diyelim ki 10 yaşındaki bir çocukta 120'ye 80 tansiyon gördüğümüz zaman bu erişkin için normal olsa da 10 yaşındaki bir çocuk için yüksektir. Hele bu yaş daha da küçüldükçe 120'ye 80 tansiyon mesela 2 yaşında, 3 yaşında bir çocuk için inanılmaz yüksek. O yüzden 12 yaşın üstünde kesinlikle 120'ye 80'in üstünde tansiyon görmek istemiyoruz. Bundan daha yüksek olduğu zaman bunu hipertansiyon olarak değerlendiriyoruz.”

Küçük yaşta başlayan bir kalp rahatsızlığı, ilerleyen dönemde bu hastaların yaşam kalitesini bozuyor, kalp yetmezliğine sebep oluyor ve ilerleyen dönemlerde bu hastaların ömrünü de kısaltıyor. O yüzden bizim için çocuklarda hipertansiyon çok önemli. Mutlaka tanı koyulması gerekiyor ve sonra da düzenli takip ve tedavilerinin yapılması gerekiyor.

Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Nefrolojisi Kliniği’nden Uzm. Dr. Özde Nisa Türkkan

Hipertansiyon organlarda hasara yol açıyor

Çocuklarda görülen hipertansiyon kontrol altına alınmadığı takdirde tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabiliyor. Uzm. Dr. Türkkan’ın organ hasarı konusunda yaptığı uyarılar fazlasıyla önemli:

“Bu organlardan biri kalp… Kalpte bizim ‘sol ventrikül hipertrofisi’ dediğimiz, yani kalbin yapısını, kas kitlesini artıran kalp rahatsızlıklarına yol açabilir. Aynı zamanda gözde ‘hipertansif retinopati’ dediğimiz bulgulara yol açabilir. Görme bozukluğuna yol açabilir ve uzun dönemde körlüğe sebep olabilir. Beyin damarlarında bir farklılık varsa beyin kanamasına yol açabilir. Çocuklarda felç gelişebilir. Böbrekteki damarlarda olduğu zaman ise böbrek yetersizliğine yol açabilir.”

Çocuk nefrolojisi bölümüne başvurmak gerekiyor

İşte bu nedenlerle küçük yaşlarda başlayan hipertansiyon sorununu kesinlikle ihmal etmemek gerekiyor. “Küçük yaşta başlayan bir kalp rahatsızlığı, ilerleyen dönemde bu hastaların yaşam kalitesini bozuyor, kalp yetmezliğine sebep oluyor ve ilerleyen dönemlerde bu hastaların ömrünü de kısaltıyor. O yüzden bizim için çocuklarda hipertansiyon çok önemli. Mutlaka tanı koyulması gerekiyor ve sonra da düzenli takip ve tedavilerinin yapılması gerekiyor” diye uyarıyor Uzm. Dr. Türkkan.

Tüm bu sebeplerle ailelere büyük görev düşüyor. Çocuklarında yüksek tansiyon olduğunu fark eden anne ve babaların hemen bir hekime başvurması gerekiyor. Uzm. Dr. Türkkan, “Çocuklarda yüksek tansiyonda ön planda böbrek hastalıkları eşlik edebildiği için mutlaka çocuk nefrolojisine başvurmalılar” ifadesini kullanıyor.

Altta yatan olası hastalıklar araştırılıyor

Tanı sürecinde ilk adımın evde tansiyon takibi olduğuna dikkat çeken Uzm. Dr. Türkkan, hastane ortamının stresinin tansiyonu etkileyebileceğini hatırlatarak “beyaz önlük hipertansiyonu”na dikkat çekiyor:

“Bunun için biz evde ölçümlerin yapılmasını istiyoruz. Yaşam içi kan basıncı değerlendirmesi dediğimiz tansiyonu holterle ilk başta tetkik ediyoruz. Hastaların tansiyonunun olup olmadığını evde, normal günlük yaşamını sürdürürken yapılan ölçümlerle değerlendiriyoruz.”

Teşhis koyulduktan sonra böbrek hastalıkları, nadir tümörler ve hormonal nedenler gibi altta yatan olası sebepler detaylı şekilde araştırılıyor. Herhangi bir hastalık saptanmazsa çocuklara “Esansiyel hipertansiyon” tanısı koyuluyor ve yaşam tarzı değişikliği öneriliyor.

Bazı durumlarda bu değişiklikler yeterli olmayabiliyor. Uzm. Dr. Türkkan sözlerini, “Hastanın baş ağrısı, burun kanaması varsa ve gün içerisinde tansiyon yüksekliği çocuğun işlerini yapmasına engel oluyorsa mutlaka yaşam tarzı değişiklikleriyle beraber tedaviye başlıyoruz” diyerek tamamlıyor.